آواز اصفهان یا بیات اصفهان یکی از پنج آواز موسیقی سنتی ایران است که در مدرسه آواز در تهران تدریس می‌شود.
برخی این دستگاه را بخشی از دستگاه شور و برخی متعلق به همایون دانسته‌اند.
آواز بیات اصفهان شباهت‌های زیادی با گام مینور هارمونیک دارد و تنها تفاوت گام اصفهان با مینور پله فاصله ششم و نیم بزرگ بین درجه ششم و درجه یک اصفهان است که در گام مینور ششم کم است.
پیش درآمدی بر بیات اصفهان
هم در آموزش موسیقی در اروپا و هم در شرق، ارتباطات زیادی می‌توان بین گام‌ها و مقام‌های مختلف برقرار کرد مانند رابطه بین گام دو ماژور و گام لامینور در موسیقی اروپا، که لامینور گام کوچکی نسبت به دو ماژور است.
بررسی آواز اصفهان در آموزشگاه موسیقی
بین الگوی ماهور ایرانی و ماژور اروپا.
گام اصفهان مانند یک گام کوچک صعود کننده است.
هر دو گام ملموس بوده و اتصالات آنها نابرابر است.
بین گام اصفهان و گام مینور فقط یک تفاوت وجود دارد و آن ششمین نیمه فاصله بزرگ بین درجه ششم و درجه یک اصفهان است که در گام مینور ششم کمتر است.
عناصر اصفهان و همایون هر دو به دستگاه شور بزرگ نزدیک هستند. با این حال، گام اصفهان تفاوت بیشتری با شور دارد (در مقایسه با دستگاه همایون).
به این ترتیب که، نت پایه اصفهان درجه چهارم شور محسوب می‌شود؛ فاصله درجه دوم و سوم در شور نیمه بزرگ و در اصفهان بزرگ است و فاصله‌های بین درجه ششم و هفتم و همچنین درجه هفتم و هنگام شور کوچک و این فواصل در اصفهان نیمه بزرگ و بزرگ هستند.
اصفهان و همایون هر دو به شور مقام خود را تغییر می‌دهند. اما اصفهان به مرحله‌ای از شور می‌رود که نت پایه آن گام در شور درجه پنجم اصفهان به حساب آید. با این تفاسیر، دلیل اینکه اصفهان زیرمجموعه شور محسوب نمی‌شود این است که اصفهان رابطه کمتری با شور دارد و اختلافاتش با شور بیشتر از اصفهان با همایون است.
فاصله بین درجه دوم و سوم گام همایون دوم افزوده است
این فاصله در گام اصفهان بین درجه ششم و هفتم است، یعنی بین درجه دوم و سوم دانگ دوم قرار دارد. در نتیجه، دانگ‌های اصفهان معکوس دانگ‌های همایون هستند و اولین دانگ ساز همایون، دانگ دوم آواز اصفهان است.
نغمه‌های فرعی دستگاه اصفهان بسیار کمتر از دستگاه همایون است. و در آواز اصفهان می‌توانید به همایون تغییر مقام دهید (که برعکس این شرایط یعنی تغییر مقام همایون به اصفهان امکان پذیر نیست).
به همین دلیل آواز اصفهان را متعلق به همایون می‌دانند و نه برعکس.
احساس آواز اصفهان
آواز اصفهان که یکی از ترانه‌های قدیمی ایرانی است آهنگی جذاب و گیرا است و در بین دانشجویان کلاس آواز طرفداران زیادی دارد و ریتمی بین شادی و غم دارد. فضای اصفهان راکد تا حدودی شبیه "گام مینور" در موسیقی غربی است. زیبایی احساسی این آهنگ بسیار زیاد است و بیشتر شعرهای عاشقانه در این دستگاه خوانده می‌شوند.
