نحوه انگشت گذاری تار از اصول مهم و اولیه یادگیری ساز تار می باشد. بیشتر هنرجویان در گرفتن تار و انگشت گذاری آن مشکل دارند. برای برطرف کردن این مشکل، هنرجویان می بایست شیوه گرفتن تار و انگشت گذاری را یاد بگیرند. با ما همراه باشید تا به شما آموزش های لازم را بگوییم.
اصل اولیه و مهم در یادگیری تار
هر چند که انگشت گذاری در سه تار و تار شبیه به هم است. اما هر کدام آموزش خاص خود را دارند. برای اینکه بتوانید تار را در دست بگیرید یا انگشت گذاری کنید باید با دست چپ این کار را انجام دهید. ابتدا باید دسته را به شکل صاف و افقی بگیرید (نحوه گرفتن تار باید به گونه ای باشد که بازو و ساعد به بدن نچسبد). دسته را با همان دست (دست چپ) گرفته و با انگشت اشاره و شست یک حلقه درست کنید. مراحل کلی گرفتن ساز تار و انگشت گذاری آن به شرح زیر است.
انگشت اول
از انگشت سبابه (اشاره) برای گرفتن نخستین پرده استفاده کنید. سایر پرده ها را با انگشتان بعدی (۲، ۳ و۴) بگیرید. نحوه انگشت گذاری بدین صورت باشد که بند انگشتان خم شوند تا انگشتان به طور نرم روی پرده باشند. در صورتی که انگشتان به طور نرم روی پرده نباشند صدا نامطلوب و خفه است. هرگز انگشتان ۲ و ۳ را زیر دسته نگذارید. فشار ایجاد شده روی پرده مهم است.
فشار نباید زیاد یا کم باشد. اگر فشار کم باشد صدا ناقص و اگر فشار زیاد باشد نوک انگشت شما درد خواهد گرفت. در نتیجه انگشت ۲ و ۳ را با فاصله روی تار بگذارید.
انگشت شست
نحوه انگشت گذاری تار در این مرحله بدین صورت است که انگشت شست، صاف پشت پرده باشد. اگر انگشت کج باشد پس فشار زیاد است و حرکت دست تان کند می شود. در انتهای انگشت شست و دسته ساز حلقه ای ایجاد کنید تا روان تر بنوازید.
انگشتان ۳ و ۴
بیشتر صداهای ناقص با انگشت گذاری غلط ۳ و ۴ ایجاد می شود. برای انگشت گذاری انگشتان ۳ و ۴ باید ثابت باشند و روی پرده بلند نشوند. همچنین کج شدن بند انگشتان برای انگشتان ۳ و ۴ باید مانند مرحله قبل باشد. اگر در زمان تمرین کمی به دست تان فشار آمد، نگران نباشید. چرا که فشار آمدن به دست هنرآموز در زمان تمرین تار، طبیعی است. علت فشار آمدن به دستان، وجود فاصله میان انگشتان است. به جزء نحوه انگشت گذاری تار، مضراب و طرز صحیح مضراب زدن برای ایجاد صدای زیبا در تار بسیار ضروری است.
انجام مضراب
انجام مضراب با انگشتان دست راست میسر می شود. چهار انگشت تان را به هم بچسبانید و به طرف کف دست خم کنید. در زمان مضراب زدن باید انگشت اشاره به موم بچسبد. نباید نخستین بند انگشت شست به مضراب فشار وارد کند. در زمان تمرین نحوه انگشت گذاری تار هرگز نباید انگشت شست خم شود. زاویه مضراب عمود باشد و پایین و بالا شدن آن توسط مچ انجام شود. طوری که زمان نواختن فقط مچ دست حرکت کند. مضراب راست را از طرف بالا به طرف پایین و مضراب چپ را از طرف پایین به طرف بالا بزنید.
نگذاشتن انگشتان روی پرده
انگشتان را روی سیم رها کنید. فقط چند میلیمتر از سیم دور شوید اما عقب نروید تا عادت نکنید. این روش باعث بالا رفتن سرعت انگشت گذاری می شود.
بهترین روش گرفتن تار کدام است
برای اخذ بهترین نتیجه در نواختن تار باید بتوانید آن را درست در دست بگیرید.
وضعیت دست ها
با دست چپ، دسته تار را بگیرید. بازو و ساعد نباید در زمان گرفتن ساز تار به بدن بچسبند. به عبارت دیگر مچ، کف دست و ساعد در یک طرف و بازو در امتداد آن باشد.
گرفتن دسته تار
دسته تار را در بخش سفت آخر انگشت اول تان بگذارید. برای اینکه دست تان نلغزد، دسته را روی بند آخر انگشت اول تان به صورت شیب دار بگذارید. انگشت اول آزاد باشد زیرا در غیر این صورت نحوه انگشت گذاری تار نامطلوب خواهد بود.
انگشت اول:
در زمان قرار دادن انگشت اول روی تار، بند انگشت شخص باید کاملا خم شود. طوری که فقط نرمی انگشت پشت پرده باشد. نباید کل انگشت روی پرده باشد بلکه باید فقط نوک انگشت روی پرده قرار داده شود. این حالت برای انگشتان بعدی نیز باید رعایت شود.
وضعیت انگشت شست:
انگشت شست باید به طور صاف و بدون فشار روی دسته قرار بگیرد.
انگشت گذاری دیگر انگشتان:
در زمان انگشت گذاری باید انگشت ۲ و ۳ در محل خودشان ثابت باشند. خم شدن و کم بودن فشار نوک انگشتان در قسمت پشت پرده باید مانند انگشت اول باشد.
برداشتن انگشتان:
در زمان برداشتن انگشتان دست از روی پرده های تار باید انگشتان سیم را رها کنند. کمی (چند میلیمتر) به شکل عمومی از سیم دور شوید و اصلا عقب نروید. به دلیل خستگی انگشتان در زمان گرفتن پرده ها، نباید انگشتان را عقب بکشید.
دوره های آموزش تار شامل چیست؟
دوره های آموزش تار شامل طرز گرفتن تار، نحوه انگشت گذاری تار، انواع مضراب و سایر تکنیک ها است. دوره آموزشی معمولا از آموزش های ابتدایی (گرفتن تار) تا حرفه ای (مضراب زدن) را شامل می شود. جلسات هر دوره آموزشی موارد زیر را تشکیل می دهد.
جلسه ۱ (نکات ابتدایی):
- طرز نشستن و گذاشتن تار روی پا و در نهایت تنظیم زاویه بدن
- معرفی انواع مضراب و تنظیم اندازه موم
- طرز گرفتن مضراب
- نحوه گذاشتن دست راست بر روی تار
- محدوده مضراب
- آموزش چگونگی چرخش مچ دست راست
- مضراب زدن با دست راست به همراه جزئیات (تماس انگشتان با خرک)
- مضراب زدن با دست باز روی سیم
- مضراب زدن با شمارش روی سیم
- تمریناتی برای گرم کردن دست و مچ دست
جلسه ۲ ( نحوه انگشت گذاری تار و نکات آن):
- مضراب زدن طرف راست با سیم های بم و سل
- طرز گرفتن تار و دست تار
- معرفی پوزیشن ها
- انگشت گذاری تار و چگونگی گرفتن ساز پرده
- طرز نواختن نت ها
- روش های تمرینی مضراب زدن
جلسه ۳ (تقویت مضراب زدن و نحوه انگشت گذاری):
- زدن مضراب چپ
- نواختن مضراب سمت چپ
- تمرین تقویت مضراب زدن (سمت چپ)
- انگشت گذاری سیم سل
- تقویت انگشت گذاری سیم های اول، سل و خواندن نت های دارای ریتم ساده
- اجرای قطعه معروف گل نساء
جلسه ۴ :
- نواختن مضراب دو طرفه (چپ و راست)
- اجرای مضراب دو طرفه به شکل دست باز
- اجرای ترکیب های گوناگون چندتایی (۳تایی و ۴ تایی)
- قطعه تمرینی
- اجرای قطعه معروف گل نساء
نحوه انگشت گذاری تار با سرعت بالا
منظور از انگشت گذاری سریع، نواختن سریع و ریتمیک نیست. منظور از انگشت گذاری سریع، انگشت گذاری روان و بی ایراد یک آهنگ است. شک نکنید که مهمترین عامل در بالا بردن سرعت انگشت گذاری فقط تمرین است. اگر شما هر قطعه را ۱۵ بار بنوازید، بهتر به گرفتن تار و انگشت گذاری آن مسلط می شوید. برای بالا رفتن سرعت انگشت گذاری ما برای شما اتود را توضیح می دهیم. تمرینات پشت سر هم با سرعت های مختلف اتود نام دارد. شما می توانید با گرفتن تار بدون داشتن نت خاصی، اتود را انجام دهید.
هر چند که در کتب آموزشی توضیحاتی دقیقی در مورد طرز انگشت گذاری وجود دارد. اما شما می توانید خودتان به تنهایی اتود را انجام دهید. با گرفتن تار، اتود را آغاز کنید. بدین صورت که روی نت ها بنوازید و روی پرده ها عمل رفت و برگشت را انجام دهید. یک روش دیگر برای انجام اتود، شروع کردن از نت سل و گرفتن پرده های لا، سی، رو و ادامه دادن روی سیم است. چند مرتبه روی پرده ها عمل رفت و برگشت را تکرار کنید. حال که با نحوه انگشت گذاری تار آشنا شدید این عمل را با سرعت پایین شروع کنید و بعد سرعت تان را بالا ببرید.
در این روش شما با انتخاب پرده های دلخواه خود می توانید تمرین را انجام دهید. برای درک بهتر از طرز گرفتن ساز تار، نحوه انگشت گذاری و انجام این تمرین ویدئو های مربوطه را ببینید.
برای دیدن مجموعه کامل آموزش تار توسط آزاد میرزاپور به وبسایت آموزش آنلاین موسیقی خنیاگر مراجعه نمایید.
اشتباهات معمول هنرجویان در نواختن تار
دو اشتباه رایج در میان هنرجویان تار، گرفتن تار و نحوه انگشت گذاری تار است. موضوعاتی که به نوعی یک معضل بزرگ هستند. در این قسمت قصد داریم این دو مشکل را برطرف کنیم. اگر در نحوه انگشت گذاری تار دچار مشکل شوید پس باید منتظر موارد زیر باشید.
- صدای نامطلوب در زمان گرفتن پرده ها
- پیدا نکردن جای پرده ها
- سرعت عمل پایین در زمان تعویض انگشتان
گرفتن تار و نحوه انگشت گذاری تار برای اجرای تکنیک مضراب، دو عامل اساسی در نواختن تار است. اگر هنرجو نتواند بر دو عنصر گفته شده مسلط شود پس هرگز بر نواختن تار مسلط نخواهد شد. نکات مهم در زمان نواختن تار عبارت است از
- برای گرفتن ساز تار باید کاسه تار روی ران تان قرار بگیرد. به طوری که دست راست تان در انتهای کاسه و ساعدتان در امتداد خرک باشد.
- دقت کنید که نحوه انگشت گذاری تار باید بدین شکل باشد؛ وزن دسته تار به دست چپ فشار نیاورد. دست چپ آزاد باشد و نوازنده در زمان نواختن راحت باشد.
- حالت درست و مناسب گرفتن تار، حالتی است که تار فقط از پشت دیده شود.
- در زمان نواختن به جلو نگاه کنید ولی روی نواختن تان تمرکز کنید.
- گرفتن تار و نحوه انگشت گذاری تار را در جلوی آینه تمرین کنید. تمرین مقابل آینه به شما کمک خواهد کرد تا ایرادات خود را بهتر برطرف کنید.
در نتیجه گیری گرفتن تار و نحوه انگشت گذاری تار باید گفت که برای گرفتن ساز تار و انگشت گذاری آن فقط باید تمرین کنید. یادتان نرود که کسب یک نتیجه خوب در نوازندگی تار نیازمند به تمرین زیاد است. نکات گفته شده را به خاطر بسپارید و سعی کنید حتما به نکات عمل کنید. در صورت رعایت نکردن موارد و نکات گفته شده نمی توانید نوازنده خوبی شوید. در نهایت ایراد کار خود را پیدا کنید و در زمان تمرین آن را برطرف کنید تا نوازنده خوبی شوید.
