تفاوت انواع سازدهنی کروماتیک و دیاتونیک

در‌این نوشته‌ی قصد داریم تا تفاوت سازدهنی کروماتیک و دیاتونیک را برای شما شرح بدهیم. اما پیش از آن به معرفی انواع رایج سازهای دهنی خواهیم پرداخت.

سازدهنی دیاتونیک

دیاتونیک معمول‌ترین سازدهنی برای سبک‌های pop,blues و folk می‌باشد؛ به خاطر استفاده معمول از این نوع سازدهنی در موسیقی بلوز، به آن سازدهنی بلوز (Blues harp) نیز گفته می‌شود. این ساز دهنی از سوراخ‌های دو ردیفه برخوردار نیست و با عمل دمش و بدون مکش هر سوراخ آن به صدا در می‌آید. Howard Levy و Carlos Del Junco نوازنده‌های هستند که تکنیک overblowing را با استفاده از یک دیاتونیک ۱۰ سوراخه گسترش دادند. رایج‌ترین نوع این سازدهنی هم در حال حاضر مدل ده سوراخه ای آن هست که بر اساس الگوی ریشترو و با استفاده از نت‌های گام دیاتونیک ماژور کوک می‌شود. به این نوع سازدهنی، سازدهنی دیاتونیک استاندارد نیز گفته می‌شود. درواقع سازدهنی دیاتونیک ۱۰ سوراخه با کوک ریشتر و با گام ماژور.

با به کارگیری تکنیک بندینگ (Bending)، نوازنده‌ها می‌توانند برخی از فواصل نیم پرده ساز را که در حالت عادی از نت‌های سازدهنی دیاتونیک محسوب نمی‌شوند، اجرا نمایند و در استفاده از این تکنیک برای نواختن سازدهنی دیاتونیک امری بسیار متداول و رایج می‌باشد. و نیز اگر نوازنده‌ای بر تکنیک overbending هم تسلط لازم را داشته باشد، می‌تواند بقیه فواصل کروماتیک را هم با همین سازدهنی اجرا کند. در واقع نت‌های گام کروماتیک (Chromatic Scale) را می‌تواند بر روی سازدهنی دیاتونیک پیاده سازد. میشه گفت این تکنیک در نوبه خود از تکنیک‌های پیشرفته در نوازندگی محسوب می‌شود و تسلط یافتن بر آن مقداری دشوار است و کار هر شخصی نیست. برای کسانی که تازه شروع به کار می‌کنند و در نوازندگی مبتدی محسوب می‌شوند، سازدهنی دیاتونیک یک انتخاب عالیست و بیشتر استادان نیز سازدهنی ساز ده سوراخه دیاتونیک را توصیه می‌کنند.

Hohner 1896 Marine Band 10-hole diatonic harmonica یک محصول عالی برای مبتدی‌ها به شمار می‌رود.
و برندهای Marine نیز توسط نوازندگان بزرگ بلوز هارپ مثل Sonny Boy Williamson, Little Walter و افراد مشهور دیگر در این زمینه نیز استفاده شده است. 

Lee Oskar Harmonic Minor Harmonica از تعدادی کلید برای تنظیم برخوردار است، آن هم جهت زدن سبک‌های gypsy jazz و Eastern folk؛ دیگر ژانرهای بسیار ساده‌تر از دیاتونیک استاندارد تنظیم شده‌اند. در این سازدهنی یک شانه پلاستیکی به کار رفته است که نسبت به شانه‌های چوبی برای بسیاری از نوازنده‌ها برای لب‌ها بسیار راحتتر و کم رنج تر است.

یکی دیگر دیاتونیک های ۱۰ سوراخه ی معروف، ساز Hohner Special 20 است که برای مبتدی‌ها بسیار مناسب بوده و تن استانداردی نیز دارد. نی تاشوی این محصول مورد علاقه‌ی بسیاری از نوازندگان بلوز است.

Seydel Blues Session  دارای زنجیز های فولادی است که ضد زنگ می‌باشند و این ساز صدای زیادی تولید می‌کند و سوراخ‌های بزرگش موجب می‌شود تا افراد تازه کار نت‌های تکی را راحتتر بتوانند بزنند. توصیه ما به شما این است که در هنگام خرید، مدل‌های مختلفی را امتحان کنید تا با این امر استایل مناسب نوازندگی و صدای مورد نظرتان را پیدا کنید.

سازدهنی کروماتیک

در سازدهنی کروماتیک نیز همانند دیاتونیک، یک ردیف از سوراخ وجود دارد و هر سوراخ سازدهنی، هم با دمش blow- و هم با مکش-draw- به صدا در می‌آید. ولی مهم‌ترین ویژگی سازدهنی کروماتیک، به کاگیری از اسلاید می‌باشد. (تیغه فلزی و دراز که تقریباً با طول بدنه سازدهنی یکی می‌باشد و در پشت قطعه دهنی mouthpiece سازدهنی قرار می‌گیرد.) یک طرف این تیغه فلزی که حالت گرد و برجسته‌ای دارد، شستی Button نامیده می‌شود و معمولاً در سمت راست سازدهنی و نزدیک به اکتاو بالاتر قرار می‌گیرد. زمانی که نوازنده انگشت خود را بر روی این شستی قرار می‌دهد با فشار دادن آن به سمت مخالف،، نت خروجی از تمام سوراخ خای سازدهنی نیم پرده بالاتر می‌رود. مثلاً: نت C به نت C# و نت D به نت D# تبدیل می‌شود. سازدهنی کروماتیک قادر است تا صدا و تأثیر نسبتاً قوی را ایجاد کند و شمار زیادی از نوازندگان بلوز هارپ از جمله Rod piazza- Little walter و George Harmonica Smith از کروماتیک ها برای تولید تن‌های قوی استفاده کرده‌اند. نواختن با ساز کروماتیک دشوارتر از سازدهنی دیاتونیک است، و توصیه ما به تازه کارها این است که از یک سازدهنی دیاتونیک کار خود را شروع کنند. اگر شما نوازندگی را از سازدهنی دیاتونیک شروع کنید، راحت‌تر به سازدهنی کروماتیک خواهید رسید.

Hohner 280/64 Chromonica 64 Chromatic Harmonica انتخاب بسیاری از موزیسین‌های بلوز و جاز است که به دنبال یک تن بزرگتر و ضخیم‌تر با تنوع رنج چهار اکتاو می‌گردند.

سازدهنی ترمولو 

آشکارترین ویژگی سازدهنی ترمولو، سوراخ‌های دو ردیفه آن است. در این سازدهنی، هر سرواخ تنها با عمل دمیدن هوا Blow یا مکش هوا Draw صدا را تولید می‌کند و اگر نوازنده هر دو سوراخی که بر روی هم قرار دادند را (یک سوراخ از ردیف بالا و یک سوراخ از ردیف پایین) به صورت همزمان بنوازد (که معمولاً به همین شیوه نواخته می‌شود) ارتعاش همزمان زبانه‌ها Reeds یا تیغه‌های فلزی این دو سوراخ که با اختلاف کمی نسبت به یکدیگر کوک شده‌اند، صدای دوگانه و لرزانی را تولید خواهند کرد که با عنوان Tremolo Effect از آن یاد می‌شود. نام دیگر این سازدهنی، اکو echo harmonicas هست. از آن در موسیقی‌های پاپ و راک آسیایی استفاده می‌کنند.

Suzuki 2 Timer Tremolo Harmonica در مدل‌های نت ۲۱ و ۲۴ در دسترس نوازندگان می‌باشد و حتی تن‌هایی مانند صدای گرم آکوردئون تولید می‌کند که می‌تواند حالت‌های جذابی به ملودی‌های country,pop و folk ببخشد.

در ادامه به بررسی تفاوت‌های سازهای دهنی دیاتونیک و کروماتیک خواهیم پرداخت.

روی هم رفته سازدهنی کروماتیک در کنار خود دارنده یک شستی می‌باشد که اصطلاحاً به آن اسلاید گفته می‌گردد. و با فشردن اسلاید نت‌ها نیم پرده بالا می‌روند.

نکته‌ی دیگری که می‌بایست در زمینه‌ی تفاوت سازدهنی کروماتیک و دیاتونیک بدانید این می‌باشد که سازدهنی دیاتونیک به صورت معمول و استاندارد داری ۱۰ سوراخ است ( اما تعدادی از سازدهنی‌های دیاتونیک که زیاد رایج نیستند ، ۱۲ سوراخه و ۱۴ سوراخه نیز می‌باشند ) سازدهنی دیاتونیک به جهت داشتن تعداد سوراخ پایین ( ۱۰ سوراخ ) توانا به اجرای محدودی از حجم نت‌ها می‌باشد یا به عبارتی دیگر با سازدهنی دیاتونیک می‌توان موزیک‌های محدودی را نواخت اما در سازدهنی کروماتیک به جهت اینکه شما می‌توانید نیم پرده‌ها را با فشردن اسلاید اجرا فرمائید در نهایت قادر هستید گام‌های متفاوت و آواهای مختلفی را اجرا کنید. پس سازدهنی دیاتونیک استاندارد دارنده ۱۰ سوراخ می‌باشد که شما نمی‌توانید موزیک‌های متفاوت را با آن اجرا نمایید مگر اینکه سازدهنی کلیدهای متخلف را داشته باشید.        

سازدهنی دیاتونیک دارنده کلیدهای مختلفی مثلاً Low C, Low D, Low E Low F, Low F#, G, Ab, A, Bb, B, C, Db, D, Eb, E, F, F#, High G می‌باشد که کلید C ( دو ) رایج‌ترین آنان است. در واقع هریک از کلیدهای سازدهنی دیاتونیک گام اختصاصی خویش را می‌نوازد و متناسب با گام آوا شما بایستی ساز دهنی دیاتونیک منحصربه‌فرد به آن گام را داشته باشید. البته در سازدهنی کروماتیک شما به جهت اینکه می‌توانید نیم پردا ها را با فشردن استلاید اجرا فرمایید می‌توانید اکثر گام‌ها را اجرا بکنید.

خصوصیت سازدهنی کروماتیک

سازدهنی‌های کروماتیک را به طور معمول در اندازه‌های ۱۰سوراخه (۱۰۴۰)، ۱۲سوراخه (۱۲۴۸) و ۱۶سوراخه (۱۶۶۴) می‌سازند که به ترتیب قادر به نواختن ۲.۵ اکتاو، ۳ اکتاو و ۴ اکتاو می‌باشند. و کلید دو ماژور (C) برای راحتی استفاده و راحتی به‌خاطر سپردن آن، بیشترین کاربرد را داراست.

سازدهنی‌های کروماتیک همیشه بالاترین ارزش را فی مابین انواع سازدهنی‌ها (کروماتیک، ترمولو و دیاتونیک) دارا هستند.